1) Kuzey Zazaca: (Uluslararası SIL Kodu: kui [2])

Dersim, Muş-Varto, Sivas-Zara, ve Erzincan dolaylarında konuşulur. Bunun da kendi içinde de kendi ara lehçeleri vardır. Dersim, Sivas, Varto lehçeleri gibi. Zazaca'nın Dersim'deki Kırmanci adlandırılması ile Kuzey-Kürtçesi Kurmancî birbirine karıştırılmamalıdır.

2) Merkez Zazaca (Palu-Bingöl):

Bingöl, Elazığ ve Diyarbakır dolaylarında konuşulur. Bunun içinde de kendi ara ve geçiş lehçeleri vardır, Palu,Eğil, Solhan, Hini, Ergani, Kulp, Piran, Maden lehçeleri gibi.

3) Güney Zazaca: (Uluslararası SIL Kodu: diq [3])

Adıyaman (Gerger), Malatya, (Pötürge, arapkir), Diyarbakır (Çermik, Çüngüş) ve Şanlıurfa(Siverek) dolaylarında konuşulur. Bunun içinde de kendi ara lehçeleri vardır; Çermik, Gerger ve Siverek gibi.

Kaynak:

• Paul, Ludwig: Zazaki - Versuch einer Dialektologie. Reichert Verlag, 1998, Wiesbaden

• Selcan, Zülfü: Grammatik Der Zaza-Sprache, Verlag für Wissenschaft und Kultur, Belin, 1998.

Zaza Edebiyatı ve Televizyon Yayını

Zazaca ilk kitap, dilbilimci Peter Lerch tarafindan 1850 yıllında yazılmıstır. Diğer iki önemli eser dini kitaplardır. Mevlid adında iki kitap Ahmet Gasi tarafindan 1899'da ve Osman Efendi tarafından 1933'de Şam'da yayınlanmıstır.

Zazaca latin harfler ile Avrupa'ya göç eden Zazalar tarafından yazılmıstır. Ardından İstanbul'da Zazaca kitap ve dergiler çıkarılmıştır. Ayrıca, 2004'te yapılan AB reformlarından sonra, TRT her cuma Zazaca yayın yapmaktadır.

Avrupa'da çıkan Ware, Tija Sodıri, Kormışkan, Piya, Ayre, ZazaPress, Pir, Raştiye, Vate gibi dergiler dışında, İstanbul'da Tij Yayınları ve Vate yayınınca Zaza Dilinden kitap çıkmakta, ayrıca Dersim (Tunceli)'de çıkan ilk Zazaca yayın yapan gazete ise Munzur Haber'dir. Ayrıca Türkiye'de tamamı Zazaca olarak yayınlanan ilk dergi ise Erzurumda Egit Eskarıj tarafından yayınlanan Vatı dergisidir. Halen Malatya'da Miraz adında iki aylık felsefe ve edebiyat dergisi yayınlanmaktadır.

Bazı Zazaca Eserler:

• Fahri Pamukçu, "Gıramerê Zazaki" (Gramer), Tij Yayınları, İstanbul 2002.
• Ali Himmet Dağ, "Mısaibê Mı Mase" (Şiir), Kendi Yayınevi, Hollanda 2002.
• M. Jacobson, "Rastnustena Zonê Ma" (Gramer), Tij Yayınları, İstanbul.
• Sait Çiya, "Her Çi Beno Sanike" (Roman), Tij Yayınları, İstanbul.
• Faruk Iremet, "Dilimiz Zazaca, Zonê Ma Zazaki" İremet Yayınları, Eylül/Elun, 1996, Stockholm/Sweden, ISBN: 91-972069–8-9
• Faruk İremet, "Antolojiyê hozanwanê Swêdi" İremet Yayınları, 1995, About Swedish writers, ISBN: 91-972069-0-X
• Faruk İremet "Zeritenık" Poems, İremet Yayınları, 1996, ISBN: 91-972069-7-0
• Faruk İremet "Rondıkê Çavên ti" Poems, 1993, APEC, Stockholm/Sweden ISBN: 91-87730-27-8
• Koyo Berz "Namdarê Sêweregı" İremet Yayınları, 1995, Stockholm/Sweden ISBN: 91-972069-6-2
• Koyo Berz "Kole Nêba" Poems, İremet Yayınları, 1995, Stockholm/Sweden ISBN: 91-97-2069-3-4
• Koyo Berz "Ewro ori, meştı bêri" Novel, İremet Yayınları1996, ISBN: 91-972069-3-4
• Koyo Berz "gramerê zazaki" Grammar, İremet Yayınları, 2002, Stockholm/Sweden ISBN: 91-973977-1-7
• Terry Lynn Todd "A grammar of Dimili—Also known as Zaza" About the zazaish grammar, second edition İremet Yayınları, 2002, Stockholm/Sweden, ISBN: 91-973977-0-9
• Safiya Pak "Xeribet ıd, keye dı / In der fremde zu hause" Poems, İremet Yayınları, 1997 ISBN: 91-972069-9-7

Zazaca'nın Sınıflandırılması Üzerine Tartışma

Zazaca'nın İran dilleri arasındaki yeri politik bir tartışma konusudur. Bu tartışmada iki grup vardır. Birinci grup Zazaca'yı bir dil olarak kabul ederken. İkinci grup ise Zazaca'yi Kürtçenin dört lehçesi arasinda saymaktadir.

Zazalar’ın Yaşadığı Coğrafya

Zazalar, nüfusu tahminen 12 milyon olan bir halk olarak Doğu, iç ve Güneydoğu Anadolu’nun Fırat ve Dicle su havzasında yaşarlar. Sükun ettikleri yer enlem 37,8°- 42° ve boylam 37,8°- 40° arası arasında yer alan bölgede, il olarak Sivas’tan Varto’ya, Tunceli'den Siverek’e kadar uzanır. Ağırlıklı olarak Tunceli, Bingöl, Erzincan, Elazığ, Kuzey-Diyarbakır illerinde yaşarken, Kangal, Zara, Ulaş , İmranlı ,Hafik , Sivas, , Hınıs, Çat, Aşkale (Erzurum), Gerger (Adıyaman), Pötürge ve Arapkir (Malatya), Mutki (Bitlis), Sason (Batman) ilçelerinde de meskendirler. Bunun dışında İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli, Aksaray (Ekecik bölgesi ve Aksaray şehiri) ve birçok ilçeye göçetmiş Zaza mevcuttur. Almanya, Avusturya, İsviçre, Hollanda, Belçika, Fransa, İsveç>>, Danimarka gibi Avrupa ülkelerinde bulunan Zaza sayısı tahminen 300.000’dir. Cambul (Kazakistan) Batum (Gürcistan) ve Musul (Kürdistan) bölgelerinde de 1944’te Zazalar’ın yaşandığı söylenmektedir. Zazalar’ın nüfusu hakkında kesin bir bilgi mevcut değil, fakat tahminlere göre 10milyon, bazı tahminlere göre ise 12 ile 13 milyon arasıdır.

 

{{{Kendili dilindeki adı}}}
Konuşulduğu ülkeler:	Türkiye, Gürcistan ve Kazakistan.
Konuşan kişi sayısı:	6 Milyonu gecmektedir
Sıralama:
Dil Grubu Sınıflandırma:	Hint-Avrupa Dilleri Iran Dilleri Kuzey Batı Zaza-Gorani Dimli Kirmancki
Resmî Durum
Resmî dil olduğu ülkeler:	-
Dili düzenleyen kurum:	-
Alfabe:	{{{Alfabe}}}
Dil Kodları
ISO 639-1	-
ISO 639-2	ira
SIL	diq
Ayrıca bakınız: Dil – Dil aileleri